Introduceer het interview

In de introductie van het gesprek stel je jezelf voor. Je maakt de respondent duidelijk wat de bedoeling van je onderzoek is en wat er van hem of haar verwacht wordt. Probeer de respondent op zijn of haar gemak te stellen. Zeg bijvoorbeeld dat het gesprek geen examen is en dat antwoorden niet fout kunnen zijn. Vertel verder iets over de anonimiteit of codering waarmee de gegevens worden verwerkt. Vertel ook iets over de opbouw van het gesprek of van je vragenlijst, dan weet de respondent wat hem te wachten staat en kun je er in de loop van het gesprek naar verwijzen.

Respondent motiveren

Een vraaggesprek moet je zorgvuldig opbouwen. Zorg ervoor dat de respondent gemotiveerd blijft: ook híj moet aardigheid aan het gesprek kunnen beleven. Voer het gesprek dus op natuurlijke wijze en vuur niet als een kanon vragen af. Toon interesse, ga in op hetgeen de respondent zegt en verbindt diens opmerkingen aan nieuwe vragen.

Verwijs niet naar andere respondenten en eerdere interviews, want daarmee beïnvloed je de respondent. Maak geen opmerkingen als “Dat zeggen ze meestal” of  “U bent de eerste die hier ‘ja’ antwoordt”.

Vertrouwde sfeer en neutrale opstelling

Probeer een vertrouwde sfeer te creëren. Streef ernaar om nooit instemming, verbazing of afkeuring te laten blijken. Geef ook niet je eigen mening en zeg ook niets over je eigen ervaring met het onderwerp.

Let goed op de manier waarop je de vragen stelt. Met een bepaalde intonatie kun je de respondent een antwoord in de mond leggen.

Intieme en beladen onderwerpen

Moeilijke en bedreigende vragen kun je beter pas stellen als de respondent zich op zijn of haar gemak voelt. Leid onderwerpen die taboe zijn zorgvuldig in.

De persoon van de interviewer

Zowel mannen als vrouwen blijken, wanneer hun gevraagd wordt naar de mate waarin zij klachten van medische aard hebben, tegenover vrouwelijke interviewers meer te rapporteren dan tegenover mannelijke. Als het onderwerp van je interview daartoe aanleiding geeft, moet je bewust kiezen voor het inzetten van interviewers met bepaalde persoonskenmerken (zoals: zelfde achtergrond, kennis over het onderwerp, empathie).

Achter je onderzoek en je vragenlijst staan

Een respondent wordt meer gemotiveerd door een interviewer die iets van hem wil weten of in zijn mening geïnteresseerd is. Distantieer je niet van je vragenlijst (bijvoorbeeld “Ja, ik weet ook niet waarom ze dat vragen”): als je als interviewer het gesprek niet serieus neemt, kun je dat van de respondent al helemaal niet verwachten.

Evalueren betekent: op waarde schatten, beoordelen. Het evalueren van antwoorden wil zeggen: beoordelen of antwoorden bruikbaar zijn. Een antwoord moet worden geëvalueerd op:

• Duidelijkheid
  Een antwoord dat je op verschillende manieren kunt interpreteren, is niet duidelijk.
• Relevantie
  De mate waarin het antwoord betrekking heeft op de (bedoeling van de) vraag.
• Volledigheid
  Bij een onvolledig antwoord valt er nog meer relevants te zeggen over het betreffende onderwerp.
• Validiteit
  Een antwoord is niet valide, als het niet waarheidsgetrouw is. Zo’n antwoord kan het gevolg zijn van sociale wenselijkheid, of ontstaan door onjuiste herinnering.

Als je denkt dat een antwoord op een van deze punten tekortschiet, kun je door middel van doorvragen een bruikbaarder antwoord proberen te krijgen.

Probeer je vragenlijst zo nauwkeurig mogelijk te volgen. Op die manier kan de meting consequent worden uitgevoerd, wat de betrouwbaarheid ten goede komt. Probeer desondanks het gesprek natuurlijk te laten verlopen. Soms zijn bepaalde antwoordcategorieën volstrekt niet van toepassing. Ga daarmee flexibel om. Maar concludeer niet te snel dat je een antwoord al weet. Als je naar de -volgens jou – bekende weg vraagt, blijken er meer nuances te bestaan dan je voor mogelijk zou houden.

Bedank de respondent, vraag hem eventueel naar zijn beleving van het gesprek en licht de respondent (eventueel) in over de verdere gang van zaken (bijvoorbeeld wanneer er een samenvatting van de resultaten beschikbaar komt, of waar hij deze kan opvragen).